Ngày xưa còn bé, mỗi độ hè về, Má thường dắt chị em tôi về quê gởi cho ông bà Ngoại ở Thủ Thừa-Long An, để chúng tôi hưởng không khí trong lành của miền quê, được vui chơi thỏa thích trên những cánh đồng bát ngát, với hương thơm mùa lúa mới, được tung tăng bơi lội trên những con sông trong xanh, hiền hòa êm ả (có các Cậu, Dì trông chừng) và cũng để ông bà Ngoại hủ hỉ bên con cháu lúc tuổi xế chiều.
Thú vị nhứt là trong các bữa cơm, Bà Ngoại hay kể cho chị em tôi nghe đủ thứ chuyện trên đời, từ ngày xửa ngày xưa cho đến ngày nảy ngày nay.
Hôm ấy, như thường lệ trong bữa ăn, Ngoại tôi lấy chiếc đũa bếp xới nồi cơm, chuẩn bị dọn lên, rồi thò tay vào ống đũa, lấy thêm chiếc đũa bếp còn lại và cầm đôi đũa bếp, điêu luyện bới từng chén cơm để ra mâm. Nhìn chén cơm bới ra gọn lỏn, tôi thích thú vô cùng.
Ngoại tôi kể:
- Tụi con ở thị thành, có thể không biết, chứ như ở quê, mọi người đều bới cơm bằng đũa bếp. Đôi đũa bếp, ngoài dùng để xới nồi cơm lên, cho cơm tơi ra dễ bới, dễ ăn, còn là công cụ cạy cơm cháy dưới đáy nồi rất dễ. Cũng bởi hồi xưa, còn đất ruộng nhiều, hầu như nhà nào cũng có đất vườn và đất ruộng, nên gạo ăn thì nhà nhà dùng đủ quanh năm. Trong nhà hết gạo, chỉ việc lấy lúa trong bồ ở nhà đi chà, là đem gạo về lủ khủ.
Gạo được chà bằng lúa ruộng nhà. Cơm được nấu bởi củi trong vườn, nên nồi cơm bao giờ cũng có miếng cơm cháy dưới đáy nồi vàng vàng.Hôm nào than nhiều sẽ có cơm cháy thơm tho để nhai. Có đôi đũa bếp thì không có miếng cơm cháy nào có thể cứng đầu.
Đũa bếp thường làm bằng gốc tre già, qua bàn tay chuốt gọt khéo léo, chiếc đũa bếp nhìn thanh mảnh rất ưa nhìn.
Thường là mỗi nhà đều tự gọt dũa cho mình vài đôi đũa bếp, giắt gần bếp củi, để khi cơm sôi tiện lấy chiếc đũa bếp đảo nồi cơm, xem hạt gạo nở đủ chín chưa, mà canh chừng chắt nước cơm ra và cào lửa than cho đều để chờ cơm chín.Khi bắc nồi cơm xuống, có ngay đũa bếp sát bên, xới liền khỏi phải đi tìm nơi đâu.
Nhìn hình dáng chiếc đũa bếp, người ta biết ngay gia chủ nhà này có khéo tay hay không.
Trong nhà, bà Ngoại là "chuyên gia" chuốt đũa. Ngoại chuốt rất tài tình, bàn tay bà chuốt đũa tỉ mẩn khéo léo, y như lúc Ngoại cầm kim may đồ vậy.
Ông Ngoại tôi chuốt đũa cũng đẹp, nhưng ông ít khi làm, trừ khi nào bà Ngoại mượn, do Ngoại đau tay hoặc Ngoại không khoẻ.
Phía sau nhà Ngoại tôi, có trồng đám tre tàu, nên nó cũng trở thành kho đũa bếp và đũa ăn qua bàn tay của bà. Ngoại tôi chuốt đũa bếp đã siêu rồi, mà bà chuốt đũa ăn còn siêu hơn. Đũa ăn cơm ở nhà đều do Ngoại chuốt bằng tre. Những chiếc đũa tre thon thon nho nhỏ đều ran, thích nhất là nó dài hơn đũa chợ, gắp miếng thức ăn nào là chắc cú miếng đó, không hề bị trơn trợt như đũa nhựa ngày nay.
Tôi nhớ những lần Ngoại chuốt đũa tre, bà làm say sưa không nghỉ trưa. Khi chuốt hết, Ngoại lấy cây bào nhỏ xíu, bào cho tới khi chiếc đũa tre láng coóng thì bà mới ưng ý.Nơi chỗ Ngoại bào đũa, những cọng tre bào mỏng manh, cuốn xoăn như sợi tóc uốn quắn trắng tinh, tôi thích gom những cọng bào ấy chơi quanh quẩn bên Ngoại.
Có một lần, tôi thấy Ngoại đẽo bào nhiều đũa bếp.Ngoại làm cả rổ đũa luôn.Tôi tò mò vừa lấy đũa ra đếm chơi, vừa hỏi Ngoại:
- Ngoại ơi, đũa nhà còn nhiều sao Ngoại còn làm chi dữ vậy Ngoại?
Ngoại đang làm, vội ngước lên nhìn tôi, cười thật đẹp! (phải nói thật đẹp, bởi vì tuy Ngoại tôi đã già nhưng mỗi khi Ngoại cười, hai đồng tiền bên gò má bà hiện lên sâu hoáy). Ngoại tôi chậm rãi nói:
- Ngoại làm bốn cặp đũa bếp nầy, khi chị em con đi lấy chồng, Ngoại cho mỗi đứa hai đôi.
Tôi không nghĩ gì sâu xa lúc đó, chỉ nghĩ đơn giản:
- Trời! Ngoại lo xa quá!
Ngoại cười, tôi cũng cười xoà theo Ngoại.
Những lúc bưng nồi cơm dọn ra bàn, Ngoại tôi ngồi xới cơm và nói:
- Con gái mà ăn cơm không biết xới lên là con gái hư!
Và còn nhiều cái "hư" khác.
- Con gái mà chưa đi đã chạy, chưa nói đã cười là con gái hư!.
- Con gái mà đi mượn kim chỉ là con gái hư!
- Con gái mà đi lếch hết nhà này tới nhà nọ trong xóm chơi là con gái hư!
- Con gái đi chơi đêm là con hư!
Cái vụ "con gái hư" còn nhiều lắm!
Năm tháng trôi qua, chị em tôi đều đã lập gia đình và Ngoại đã khuất!
Đến tận bây giờ, những bữa cơm đầm ấm bên chồng con, luôn luôn có đôi đũa bếp của Ngoại năm xưa, nó như giúp để nhớ đến hình bóng và ngụ ý nhắc nhở con cháu giữ gìn hạnh phúc gia đình của Ngoại, mà sau nầy tôi mới hiểu.
" Chồng giận thì vợ bớt lời
Cơm sôi bớt lửa chẳng đời nào khê"
Ngoại ơi, con nhớ Ngoại!
Ghi lại.
Trần Khắc Tường
Nguồn: FB Miền Nam Việt Nam - Trước 1975 - Trần Khắc Tường
