Chợ Nhị Thiên Đường là còn bán nhiều loại cá khô quen thuộc của người Sài Gòn. (Hình: Trần Tiến Dũng/Người Việt)

Bàn về người miền Nam có thói quen ăn thực phẩm phơi khô, thì có rất nhiều món khô từ người Hoa và người Khmer đã trở thành món ngon quen thuộc với người miền Nam, kể cả dân đô thành Sài Gòn-Chợ Lớn.

Khi một người Việt từ nông thôn các tỉnh miền Tây lên Sài Gòn-Chợ Lớn sống, điều đầu tiên họ bị quyến rũ là ánh đèn vàng sáng trưng từ các xe, các phố bán vịt quay, heo quay… Nhưng nếu đi sâu hơn vào các chung cư, phố lầu ở khu Chợ Lớn sẽ thêm phần ngạc nhiên khi thấy rất nhiều nhà phơi lạp xưởng, vịt lạp, cải tòa xại phơi khô (tên Việt là cải bẹ trắng) và có khi phơi cả ruột vịt.

Còn nói về các món khô của người Khmer ở Sài Gòn thì ai đó nếu đủ tuổi, đủ tiền vô quán nhậu bia có khi còn nhớ, còn thấy trong thực đơn một món gỏi khô thượng hạng là gỏi sầu đâu trộn với khô cá sặc lò tho hay khô cá lóc. Từ sau năm 1970, khi bà con Việt kiều chạy cáp duồn (là cuộc thảm sát người Việt do người Khmer gây ra; thông thường, cáp duồn đi kèm với nhiều tệ nạn như cướp bóc, hãm hiếp phụ nữ, chiếm đoạt tài sản) từ Miên về trú ngụ rồi thành xóm, sanh chợ ở đường Lý Thái Tổ-Hồ Thị Kỷ (Quận 10) gọi chung là chợ Việt kiều Cambodia, dân thèm gỏi sầu đâu không cần phải chờ bà con miệt Châu Đốc, An Giang, gởi sầu đâu lên nữa.

Thiệt là lạ lùng cái món gỏi sầu đâu, ai mới ăn thì khó kham nổi vị đắng của lá sầu đâu, nhưng ăn quen thì ghiền nhớ da diết vị đắng mà ngọt không gì có thể so bì này. Nhớ vào thập niên 1990 của thế kỷ trước, có bà Việt kiều Mỹ về thăm nhà, bà con Sài Gòn mời bà đi ăn món gì bà cũng không ưng, chỉ nhất định là phải ăn cho được món gỏi sầu đâu. Đám em ở Sài Gòn nói nửa đùa nửa thiệt. Chị ơi, ở xứ Mỹ món nào cũng ngọt, béo, chị thèm chi cái món cay nghiệt đắng nghét đó. Bà sụt sịt rướm nước mắt. Ờ nghĩ lại cũng kỳ, đi khắp chốn đã đời, tưởng sao về nhà lại thèm món về đắng ăn cay.

Gỏi sầu đâu. (Hình: hta.org.vn)

Nếu nói Sài Gòn là đô thị đa văn hóa thì hẳn tinh hoa đa văn hóa đó được nhiều dân tộc và cả dân nhập cư từ các vùng miền trong nước làm nên. Về văn hóa ẩm thực thì có điều thú vị là dân tứ xứ đem đến, chia sẻ cho cả cộng đồng hàng trăm món ngon bản địa của mình nhưng cũng có món ngon riêng, rất riêng nhất là các món riêng của làng quê nghèo vẫn sâu đậm trong khẩu vị ký ức.

Dẫu các người con nông dân nghèo không tự tin để mời mọc hay không muốn phổ biến cho người khác mà chỉ giữ riêng, để cõi khoái khẩu của mình được thèm và ăn, nhằm không lạc mất hồn cốt khẩu vị quê nhà. May thay Sài Gòn-Chợ Lớn thân thương luôn luôn có đủ nguồn nguyên liệu thực phẩm cho cơn thèm ăn các món riêng của ai đó.

Một ông đứng tuổi xa quê lâu ngày tâm sự: “Lúc trẻ thường nhớ nhiều món mà dân Gò Công quê tôi ưa ăn, nhất là các món ăn với cơm thường ngày. Rồi tự nhiên khi có tuổi, lại nhớ thèm một món mà tuổi nhỏ tôi rất ghét và thường bỏ đũa, chịu bị má rầy khi thấy món đó trên mâm cơm.”

“Bây giờ lại nhớ, nhớ thường xuyên và cái món chẳng ra gì đó lại chiếm đầu bảng các món thèm không chịu nổi. Món gì à? Xin thưa chỉ là món khô cá khoai trộn gỏi dưa leo. Khô nướng lên, xé khúc bằng lóng ngón tay, dưa leo bào thành miếng mỏng, đâm nước mắm tỏi ớt chanh đường, nước mắm đâm phải loãng và phải lạt, rau thơm các loại xắt nhuyễn. Tất cả trộn chung, vậy là ăn mê mết!,” ông kể.

Ở Sài Gòn, sau mấy bận chạy qua chợ Nhị Thiên Đường mua khô cá khoai về ăn đã đời, kể khoe tùm lum, rồi một hôm vỗ đùi cái đét, nói một mình: “Trật lất rồi cha nội ơi, món đó đúng điệu dân Gò Công phải là khô cá hố!”

Không những là Việt kiều đang định cư khắp thế giới, người xa quê từ tuổi thiếu niên sống ở ngay Sài Gòn, lúc nhớ đến món ngon da diết nhưng không nhớ trúng nguyên liệu làm nên món ngon mình thèm; thì chỉ biết trách mình thiệt là tệ lậu quá cỡ! Ký ức, nhất là ký ức lưu trữ cảm giác về vị ngon quê nhà luôn nhiều và đầy nên nhớ lộn cũng là một cách nhớ bản quán, quê hương đáng trân trọng vậy!

Trần Tiến Dũng/Người Việt