Trước khi trưởng lão Hà Mã Phi Châu đọc bài tham luận của mình, giàn nhạc Hippo trổi bản Một Chiều Trên Bến Nước Niger khiến cho Hươu Cao Cổ, Sư Tử, Chó Sói, Cá Sấu... chạnh lòng nhớ cố hương bên dòng sông Niger.
Cảnh cũ ngày xưa đâu còn nữa.
Nhật, nguyệt vẫn toả sáng ngày, đêm.
Con sông xưa nước vẫn chảy êm đềm.
Bến cũ không còn, thuyền đâu nhỉ?
Nhật, nguyệt vẫn toả sáng ngày, đêm.
Con sông xưa nước vẫn chảy êm đềm.
Bến cũ không còn, thuyền đâu nhỉ?
Trưởng lão Hà Mã Phi Châu bắt đầu đọc bài tham luận về dòng tộc Hippo của ông.
oOo
Loài người trên Trái đất có vẻ không biết nhiều về dòng họ Hippo tức Hà Mã chúng tôi. Điều này hiểu được vì tổ tiên chúng tôi chỉ sống trên lục địa Phi Châu ở những vùng có sông, suối, ao hồ hay trong rừng có đầm ao ẩm ướt. Người Việt Nam gọi chúng tôi là Trâu Nước. Cách gọi này dễ gây hiểu lầm với Thủy Ngưu dùng để kéo cày, bừa ở các nước nông nghiệp Á Đông. Người Anh gọi chúng tôi là Hippopotamus hay ngắn gọn là Hippo. Theo từ nguyên Hy Lạp Hippos là con ngựa; và potamus: sông ngòi. Hippopotamus là Hà Mã có nghĩa là ngựa dưới sông. Có lẽ mặt chúng tôi to và dài giống mặt ngựa.
Dòng họ Hippo chúng tôi có tướng mạo xấu xí: tai nhỏ, mắt nhỏ không tương xứng với bộ mặt to, dài gồ ghề. Tai, mắt, mũi nằm trên đầu không có sừng. Màu da láng và đen xám nhạt và bốn chân ngắn với bốn móng. Có người nói Hà Mã chúng tôi giống Trư tộc về vóc dáng và màu da. Thân hình to lớn của chúng tôi giống Trâu (Thủy Ngưu), Tê Giác và Voi nhưng chúng tôi có thể chạy với tốc độ 30 km giờ. Hà Mã không có sừng cũng không có ngà nhưng có răng chó dài. Càng già răng chó của Hà Mã càng dài và nhọn. Đó là võ khí của Hà Mã chúng tôi.
Tên khoa học của dòng Hà Mã chúng tôi là Hippotamus amphibius ( sống nửa đất nửa nước) thuộc gia đình Hippotamidae. Tên gọi thông thường:
| Anh | Pháp | Nhật | Trung Hoa | Do Thái |
| Hippopotamus | Hippopotame | Kaba | He Ma | Soos- Nahar |
Quê hương của tổ tiên chúng tôi là Tây Phi, Đông Phi và Nam Phi tức các vùng phía nam sa mạc Sahara vì chúng tôi cần nước và cỏ để sống. Chúng tôi sống dưới nước 16 giờ đồng hồ mỗi ngày. Chiều đến, chúng tôi lên bờ và lặng lẽ vào rừng kiếm cỏ để ăn. Chúng tôi đơn độc đi trong rừng vắng ban đêm từ 5 đến 10 km để kiếm ăn. Trung bình mỗi anh chị Hà Mã ăn mỗi ngày 65 ki- lô cỏ. Các anh chị Hà Mã kiếm ăn vào ban đêm. Khi trầm mình dưới nước trên da chúng tôi tiết ra một chất nhờn màu hồng. Loài người cho rằng chúng tôi có mồ hôi máu! Chất nhờn màu hồng này làm cho da chúng tôi giữ độ ẩm và bảo vệ da không bị nhiễm trùng. Chúng tôi có thể lặn dưới nước nín thở trong 05 hay 06 phút. Dưới nước, khi chúng tôi há miệng các loại Cá nhỏ tràn vào xỉa răng cho chúng tôi. Dưới những vũng nước cạn, khi chúng tôi há miệng các loại Điểu tộc xỉa răng cho chúng tôi tức là họ đi tìm thức ăn cho chính họ vậy. Điểu tộc ăn các loại bọ chét sống trên lưng chúng tôi. Điểu tộc có lương thực. Chúng tôi tránh được bịnh ngoài da do bọn Bọ Chét gây ra mặc dù da chúng tôi dày đến 5 cm.
Dòng Hippo chúng tôi có hai loại:
1. Loại Hà Mã thường thấy tức Hippopotamus amphibius được tìm thấy nhiều ở những vùng sông nước, ao hồ ở Tây Phi, Trung Phi, Đông phi và Nam Phi. Các anh Hà Mã to lớn, cao và nặng cân hơn các chị.
| Loại Hà Mã | Dài | Cao | Trọng Lượng |
| Nam | 5 m | 1.50 | 2,000 ki- lô |
| Nữ | 4m | 1.40 | 1,400 ki- lô |
2. Loại Hà Mã Tí Hon (Pygmy hippopotamus) mang tên khoa học Hippopotamus liberiensis hay Hexprotodon liberiensis hay Choeropsis liberiensis.
Tất cả hai loại Hippo đều thuộc gia đình Hippopotamidae. Loại Hà Mã Tí Hon này tương đối hiếm. Chúng dài lối 1.60 m và cân nặng lối 250 ki- lô tức to ngang hàng với một Heo to. Loại Hà Mã Tí Hon này giống Heo hơn là Trâu. Họ sống trên đất nhiều hơn ở dưới nước, không giống như loại Hà Mã Hippopotamus amphibius.
Hà Mã chúng tôi ăn cỏ, lá cây. Cũng có người nghĩ chúng tôi là loại ăn tạp. Điều này không sai nhưng thức ăn chủ yếu của dòng Hà Mã vẫn là thực vật.
Tuổi thọ của dòng Hà Mã xê dịch từ 40 đến 50 tuổi. Hà Mã được xem là động vật có vú to lớn. Khi còn nhỏ các ấu nhi Hà Mã bị bọn Sư Tử, Beo, Cá Sấu, Linh Cẩu đe doạ. Nhưng kẻ thù nguy hiểm đối với Hà Mã là loài người dẫu biết rằng Hà Mã là động vật hung tợn phá phách mùa màng của loài người không ít.
Năm Hà Mã lên 07 tuổi thì biết yêu đương. Tuổi yêu đương của nữ Hà Mã là 09. Vào mùa động cỡn các nam Hà Mã giao đấu nhau sống chết để được quyền yêu đương với các nữ Hà Mã. Thông thường các nam Hà Mã có răng chó dài và bén nhọn dành độc quyền giao tình với các nữ Hà Mã vì chiếc răng chó dài và bén nhọn là một loại võ khí của các Hà Mã cao niên. Chiếc răng chó to có thể cân nặng đến 3 hay 4 ki- lô.
Hà Mã chúng tôi sống theo đàn. Mỗi đàn lối 10 - 15 Hà Mã đặt dưới sự chỉ huy của một Hà Mã cao niên có răng chó dài và bén nhọn. Lúc hạn hán thức ăn khó tìm, đàn chia ra làm hai hay ba. Vấn đề lãnh đạo gặp ít nhiều trục trặc trong trường hợp khó khăn này.
Địa điểm Hà Mã giao tình là một đoạn sông dài lối 300 m. Việc ái ân diễn ra dưới nước. Thời gian mang thai của Hà Mã là 240 ngày (08 tháng). Các chị Hà Mã giao tình mỗi 02 năm một lần hay rõ hơn là 17 tháng một lần và mỗi lần chỉ sinh 01 con. Đó là lý do cho thấy sự sụt giảm dân số Hà Mã rất trầm trọng. Hà Mã mới sinh cân nặng từ 30 đến 45 ki- lô. Một tuần lễ sau khi sinh Hà Mã con có thể ăn cỏ nhưng vẫn còn bú sữa mẹ ít ra 09 tháng sau ngày sinh. Hà Mã sinh con dưới nước. Ấu nhi Hà Mã bú sữa dưới nước hay trên bờ nếu Hà Mã mẹ rời khỏi vũng nước. Các chị Hà Mã phải chăm sóc con chống lại sự đe doạ của Sấu, Sư Tử, Chó Sói, Beo. Ấu nhi Hà Mã bắt đầu thôi bú sữa mẹ và tự túc khi gần 01 tuổi để chuẩn bị có Hà Mã em.
Dòng Hà Mã chúng tôi sống dọc theo sông Nile nên sớm làm quen với người Ai Cập cổ và người Hy Lạp. Trong huyền thoại Ai Cập dòng Hippo chúng tôi là biểu tượng của sự phá hoại, sự chết và sự sinh sản. Hai biểu tượng trái ngược ấy được thể hiện qua:
- Nữ Thần Taweret có đầu một nữ Hà Mã, ngực và bụng của một phụ nữ mang thai. Nữ Thần Taweret là Thần bảo vệ phụ nữ và trẻ em, là biểu tượng của sự sinh sản.
- Thần Set. Theo huyền thoại Ai Cập thì Nữ Thần Taweret là nữ Hà Mã và là thiếp của Thần Set, nam Hà Mã. Theo huyền thoại Thần Set là ác Thần, biểu tượng của những điều xấu, tác hại như sự chết chẳng hạn.
Người Ronga ở Mozambique tin vào huyền thoại Ai Cập xem nữ Thần Taweret tượng trưng bằng đầu Hà Mã là Thần thiện bảo vệ phụ nữ và trẻ con. Trái lại nam Hà Mã phá hại dữ dội. Anh hùng Fara Maka đã dùng thương đánh đuổi các nam Hà Mã phá hại mùa màng. Nhưng rồi họ cũng quay lại. Về sau các Hà Mã phá hoại mùa màng bị vợ của Fara Maka dán thần chú lên mình Hà Mã mới giết được Hà Mã.
Trong Cựu Ước Kinh phần nói về Job 40: 15 - 24 đề cập đến một con thú to lớn ăn cỏ như bò. Con thú đó được gọi là Behemoth hay Zekoe mà sau này nhiều người liên tưởng đến loài Khủng Long Dinosaur hay Voi. Khủng Long thì chưa được hình dung như thế nào? loài bò sát? loại có lông vũ khổng lồ bay được? ăn gì để sống? Voi thì vùng đất Do Thái khô cằn không thể có được. Trái lại loài Hà Mã (Hippo) có nhiều dưới sông Nile của Ai Cập, vùng lân cận với Do Thái. Hà Mã ăn cỏ và có hình dáng giống Trâu (Thủy Ngưu) hay Bò (Ngưu) và là động vật ăn cỏ. Việc đánh bắt và thuần hoá Hà Mã không dễ dàng như đánh bắt Trâu, Bò và Voi vào buổi bình minh lịch sử nhân loại.
Trong huyền thoại Hy Lạp có Hải Mã Hippokampoi. Đó là con Ngựa (Hippos: ngựa; Kampus: quái vật dưới biển) kỳ quái vì đầu và mình Ngựa nhưng đuôi Cá. Đó là biểu tượng của Thần biển Poseidon. Hải Mã Hippokampoi không có liên hệ gì với Hà Mã chúng tôi ngoại trừ gốc chữ Hippo ( Ngựa) mà người Hy Lạp dùng để ám chỉ chúng tôi. Hà Mã chúng tôi là động vật thật, sống nửa đất nửa nước. Hippokampoi chỉ sống dưới biển mà thôi. Hải Mã Hippokampoi là thủy quái trong huyền thoại cũng không liên hệ gì đến con Cá Ngựa tức Hải Mã (Hippocampus kuda gia đình: Syngnathidae) mà người Anh gọi là sea horse được các thầy thuốc Đông Y dùng làm thuốc.
Tượng hippocampoi ở Rome
Neptune's Horses 1893 ( Walter Crane)
Ngành Thiên Văn học sớm phát triển ở Ai Cập cổ. Dựa vào huyền thoại họ đặt tên sao Taweret (nữ Hải Mã) và chồng là Thần Set (nam Hải Mã). Chòm sao này gọi là sao Hippopotamus (Hà Mã) gần sao Draco (Long Tinh) mà nhà thiên văn học Ptolemy của Hy Lạp đặt vào thế kỷ II.
Vì người Hy Lạp đặt tên chúng tôi có chữ Hippo tức con Ngựa nên từ ngữ nào có chữ Hippo được chúng tôi xem là họ hàng với dòng họ chúng tôi. Trong thực vật học có một loại cây cao từ 10 đến 15 m mọc dọc theo bờ biển. Cây có trái giống trái pomme (apple) mang tên khoa học Hippomane mancinella thuộc gia đình Euphorbiaceae. Theo tiếng Hy Lạp Hippomane là chứng bịnh điên của Mã tộc như để nói lên độc tính của cây Hippomane mancinella. Tên gọi thông thường của cây pomme biến độc này là:
| Anh | Pháp | Tây Ban Nha |
| machineel tree | mancenillier | Manzanella de muerte |
| Beach apple tree |
Cây pomme biển này được tìm thấy nhiều dọc theo bờ biển Florida, các hải đảo trong biển Caribbean, Trung Mỹ và Nam Mỹ. Lá dày màu xanh nhạt. Gân lá màu vàng. Hoa màu xanh nhạt, có gai. Trái cây pomme biển màu xanh rất độc. Ăn vào sưng môi, sưng cuống họng, nghẹt thở đến chết! Nhựa trong thân cây rất độc. Nếu đốt cây, khói làm cho người đứng gần bị mù mắt. Chữ Hippomane như nhắc nhở độc tính của loài cây này vậy. Ở những nơi có cây pomme độc này đều có bảng cấm người qua đường đụng đến cây. Nhựa cây pomme độc này được thổ dân Arawaks, Tainos dùng để tẩm tên độc. Họ giết những nhà thám hiểm Tây Ban Nha vào vùng này bằng tên tẩm thuốc độc lấy từ nhựa cây pomme này. Tiếng Tây Ban Nha có thêm chữ muerte (chết) để nói rõ độc tính của cây machineel. Người Tainos giã củ hoàng tinh Maranta arundinacea cột vào vết thương bị trúng tên tẩm thuốc độc để giải độc chất trong mũi tên thấm thuốc độc. Loài người ăn trái pomme này bị tử vong nhưng loài còng ăn không sao cả.
Ngày xưa thổ dân vùng Caribbean xử tù tội bằng cách cột người tù tội dưới gốc cây pomme độc. Khi trời mưa nước mưa qua lá cây chạm vào người tù tội thì người tù tội chết. Đó là một trong những cách xử phạt tử hình ngày xưa trong vùng.
Lá cây pomme biển có trái độc có: 12 - deoxy- 5 hydroxyphorbol- 6 gamma, 7 alpha- oxide hippoman, mancinelli, sapogenin, phloracetophenone- 2, 4 - dimehylether. Trái có physostigmine. Nhựa đụng vào gây phỏng da, sưng phù và có thể gây tử vong. Khói cay gây mù mắt. Nhựa tiêm vào máu thì chết ngay.
Ở Jamaica người ta dùng nhựa cây machineel trị bịnh phong tình và trái cây machineel sấy khô làm thuốc nhuận tiểu trị thuỷ thủng.
Hippo- Regius là tên của một hải cảng của xứ Numidia tức xứ Algeria bây giờ. Tên hiện nay của cảng này là Annaba.
Hippo- Zarytus là tên cũ của thành phố cảng Bizerte của xứ Tunisia ở Bắc Phi.
Hippus là một từ ngữ y khoa dùng để chỉ sự giãn nở liên tục của con ngươi của Mã tộc khi chạy nước kiệu.
Hippomane (Hippos: Ngựa; Mane: điên loạn) là từ ngữ do nhà triết học Hy Lạp Theophrastus (372 - 287 trước Tây Lịch) dùng để chỉ trái cây độc Ngựa ăn thì ngã lăn ra chết. Linnaues dùng từ này để chỉ cây machineel ở West Indies. Hippomanes trong từ ngữ y khoa là lớp màng mềm, nhầy tích tụ chất vôi, đá, sạn trong nước tiểu tìm thấy trên nhau Mã tộc. Hippomanes tập trung nhiều nitrogen, sodium, magnesium, phosphorus, calcium, potassium. Có người cho rằng đó là thức ăn của Mã tộc trong bào thai.
Ở Hoa Kỳ có các bài hát đưa vào hình ảnh dòng Hippo của chúng tôi như bài I want a Hippopotamus For Christmas, Hippo Encore, The Hippopotamus.
oOo
Hà mã chúng tôi là động vật có vú to lớn không thân thiện cũng không hữu ích gi cho loài người với thân hình cân nặng vài ngàn ki- lô. Chúng tôi không kéo cày, kéo bừa, kéo xe, chở hàng nặng như các động vật có vú và ăn cỏ khác như các anh, chị Ngựa, Ngưu (Bò), Thủy Ngưu (Trâu), Voi. Chúng tôi phá hại mùa màng của loài người không ít. Loài người cho rằng chúng tôi ồn ào làm mất giấc ngủ của họ. Loài người còn cho rằng Hà Mã chúng tôi bạo tợn và giết người nhiều hơn cả Sư Tử, Voi, Tê Giác! Chúng tôi nằm lì trên các dòng sông lớn ở Phi Châu ngăn cản sự qua lại của ghe tàu của loài người. Các sở thú cũng không thích thú nuôi chúng tôi. Quí vị biết tại sao không? Chuyện dễ hiểu là chúng tôi có bề ngoài xấu xí. Mặt to và dài trong khi tai, mắt và mũi quá nhỏ hầu như không thấy trên gương mặt khô khan và cái miệng rộng để lộ vài cái răng lởm chởm trông ghê rợn.
Hà Mã chúng tôi ăn rất mạnh lại phải trầm mình dưới nước 2/3 tổng số giờ trong ngày. Chỉ có sở thú ở các thành phố lớn giàu có và đông đủ khách thăm viếng người ta mới xây hồ kiếng đầy nước trong cho Hà Mã chúng tôi ở. Việc chăm sóc sức khoẻ và bảo vệ răng đối với chúng tôi rất khó khăn và tốn kém. Nếu bịnh nhân Hà Mã tỉnh táo thì các thú y sĩ không dám đến gần.
Theo thống kê năm 1993 dòng họ Hippo chúng tôi chỉ còn lối 157, 000 đơn vị phân phối như sau:
| Vùng | Số Hà Mã |
| Tây Phi | 7,000 |
| Đông Phi | 70,000 |
| Nam Phi | 80,000 |
Zambia và Tanzania là hai quốc gia có nhiều Hà Mã. Zambia có 40,000 Hà Mã; Tanzania có từ 20,000 đến 30,000.
Dân số Hà Mã càng ngày càng sụt giảm vì:
1. Sinh suất của Hà Mã tộc không cao. Mỗi chị Hà Mã chỉ sinh một con mỗi hai năm.
2. Hà Mã không hữu ích lại có hình hài đáng sợ hơn là dễ nhìn. Trái nghĩa với hữu ích là vô ích. Chẳng những vậy chúng tôi còn gây trở ngại cho tàu bè lưu thông trên các sông lớn ở Phi Châu; phá hoại mùa màng của dân chúng; giết hại dân chúng hay gây náo động làm cho họ mất ngủ! Loài người cho rằng dòng Hippo chúng tôi là động vật ăn cỏ nhưng bạo tợn hơn loài ăn thịt sống như Sư Tử. Họ cho rằng chúng tôi giết hại loài người hơn các động vật ăn cỏ như Tê Giác và Voi và bọn ăn thịt sống như Sư Tử, Cọp, Beo!!
3. Loài người gia tăng nhân số. Họ phá rừng làm rẫy hay xây dựng nhà cửa, học đường, giáo đường, chợ búa, công viên, bến xe, nghĩa địa v. v. Địa bàn sống của dòng Hippo bị thu hẹp lại. Từ thời Phục Hưng ở Âu Châu người ta (đã) đề cập đến sự sụt giảm dân số Hà Mã rồi. Vấn đề này đã có từ đế quốc La Mã đến đầu thế kỷ XVIII. Dòng Hà Mã chúng tôi biến dần ở Ai Cập, Algeria, Mauritania.
4. Ở Phi Châu người ta săn Hà Mã chúng tôi để ăn thịt, lấy răng và da chúng tôi để bán. Trong năm 1991 - 1992 có 27, 000 ki- lô răng Hà Mã được xuất cảng từ Phi Châu. Năm 2002 số Hà Mã bị giết là 2, 000 với 5, 000 ki- lô răng được xuất cảng từ Uganda.
Năm 2008 dân số Hà Mã ước lượng từ 125, 000 đến 148, 000 đơn vị.
Chúng tôi vẫn thắc mắc tại sao Tượng tộc còn 500, 000 đơn vị trên khắp thế giới thì loài người báo động phải ra luật bảo vệ Tượng tộc khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Trong khi dòng Hippo chúng tôi còn lối 150, 000 đơn vị lại không thấy báo động gì cả. Người ta cầm giáo, mác, cung tên và súng ống săn lùng Hà Mã chúng tôi để lấy thịt ăn. Người thì khen thịt Hà Mã giống thịt Heo. Da Hà Mã nấu cháo rất ngon. Hãy tưởng tượng một lớp da dày 5 cm mà đem nấu cháo và khen ngon là thế nào? Một mặt loài người nói cấm săn bắn Hà Mã và dùng hình phạt nặng nề cho những người vi phạm luật săn bắn Hà Mã. Mặt khác họ mở nhà hàng bán các món ăn làm từ thịt Hà Mã. Răng Hà Mã dài 5 - 6 cm bán lối 50 Mỹ kim một cái. Răng càng dài giá bán càng cao. Thế mà phải giết một động vật nặng hàng ngàn ki- lô.
Từ khi có luật cấm giết Voi lấy ngà, các thợ săn chuyển sang việc săn Hà Mã mặc dù nhiều nơi ở Phi Châu số Hà Mã sụt giảm đáng kể. Hà Mã Tí Hon Hexprotodon liberiensis hay Choeropsis liberiensis hầu như tuyệt chủng. Các nước Tây Phi như Liberia, Ivory Coast, Guinea, Sierra Leone còn không đến 3, 000 Hà Mã Tí Hon. Cuộc chiến tranh Congo lần thứ hai gây thiệt hại cho dòng Hippo của chúng tôi rất nhiều. Virunga National Park vào thập niên 1970 có 29, 000 Hà Mã. Có ít ra từ 800 đến 900 Hà Mã bị giết trong thời kỳ chiến tranh.
Vài con số dưới đây cho thấy tình trạng nguy ngập về sự sụt giảm dân số của tộc Hippo ở Phi Châu:
| Quốc Gia | Số Hà Mã |
| Burkina Faso | 500- 1,000 |
| Senegal | 500- 700 |
| Sierra Leone | 200 |
| Ivory Coast | 720 |
| Togo | 53 |
| Nigeria | 400 |
Chuyện vua ma tuý Pablo Escobar nuôi một cặp anh chị Hà Mã vào thập niên 1980 ở Antioqia, Colombia đến nay có lối 40 - 50 con. Con số này có nghĩa gì đối với tình trạng săn bắn Hà Mã để lấy thịt, da và răng ở Phi Châu. Chỉ có 40 - 50 anh chị Hà Mã được nuôi mà dư luận dân chúng ở gần trại chăn nuôi Hà Mã không được vui vì an ninh bản thân lẫn mùa màng của họ bị đe doạ. Quả tình loài người không ưa chúng tôi. Vì sao? Vì Hà Mã xấu xí? Vì chúng tôi không mang lợi ích gì cho họ? Vì Hà Mã là loài động vật ăn cỏ hung tợn? Vì chúng tôi gây trở ngại lưu thông trên các giang lộ? Vì chúng tôi phá hại mùa màng? Vì thịt, da và răng? Vì được tiếng thiện xạ và mạo hiểm?
Hà mã Bubbles tại Sở Thú Toledo, Ohio
Chúng tôi chân thành cảm ơn Sở Thú Toledo, Ohio đã lưu danh dòng họ Hippo của chúng tôi bằng hồ kiếng chứa 360,000 gallons (1,360,800 lít) nước ngọt làm chỗ ở cho gia đình chị Hà Mã Bubbles và quay hình chị sinh cháu Puddles dưới nước hồ kiếng năm 1987 cho toàn thế giới xem. Gia đình chị Bubble vốn dòng Hippo sông Nile. Chị sinh tại Sở Thú Philadelphia năm 1954. Năm 1955 chị được đưa về Sở Thú Toledo và tạm sống ở cư xá của anh chị Voi đã ở. Người ta khám răng chị và đoán chị thọ 36 tuổi nhưng mãi đến năm 2013 chị mới mất thọ 58 tuổi. Về tuổi thọ, chị Bubbles chỉ thua chị Blackies của Sở Thú Cleveland, Ohio, một tháng mà thôi.
Năm 1986 chị Bubbles được về ở hồ kiếng lộng lẫy và sang trọng. Năm sau chị sinh bé Puddles và được danh dự quay phim phổ biến khắp thế giới. Năm 2012 chị Bubbles được 57 tuổi. Đó là năm chị đạt kỷ lục với 20 triệu người thăm viếng chị. Chị và con chị mang danh dự cho dòng Hippo chúng tôi. Danh dự này không thể có nếu không có Sở Thú Toledo. Tôi xin gởi thông điệp này về cộng đồng Hippopotamus amphibius Zambia để vinh danh và tưởng niệm hai chị Blackies và Bubbles đồng thời điều chỉnh cái nhìn của Hà Mã tộc về sở thú của loài người. Đó là nhà tù hay là nơi chúng ta muốn được vào để được bảo đảm an ninh, được chăm sóc đầy đủ về thức ăn, thức uống và thuốc men? Chuyện này là một đề tài bàn cãi sôi nổi giữa chúng ta, có lẽ mãi mãi đó là bài toán phức tạp và mâu thuẫn không bao giờ có đáp số. Tự do trong đe doạ: đe doạ vì mất an ninh do các động vật ăn thịt sống và thợ săn gây ra, đe doạ mất môi trường sống, đe doạ vì thiếu ăn, thiếu uống, thiếu điều kiện vệ sinh? Sự lựa chọn không tuỳ thuộc nơi chúng ta.
Để kết thúc bài tham luận về Hà Mã tộc và để tưởng nhớ hai chị Blackies và Bubbles chúng tôi yêu cầu ban nhạc Hippo hoà tấu bản Nhớ Về Sông Nile. Cảm ơn toàn thể quí vị đã lắng nghe bài tham luận của đại gia tộc Hippo chúng tôi.
Trưởng Lão Hà Mã Phi Châu.
Trưởng Lão Hà Mã Phi Châu.
Phạm Đình Lân, F.A.B.I.
