Nhà thơ Trần Kiêu Bạt (1948 - 2005)

Thơ Trần Kiêu Bạt dường như không nhiều, nếu người đọc nào muốn tìm đọc thơ ông, chắc cũng khó mà biết tìm ở đâu ra trong rừng sách vở ngày nay. Nhưng may sao, tôi lại được nhà văn Trần Hoài Thư gởi cho vài bài thơ của Trần Kiêu Bạt và sau khi đọc xong tôi xin ghi ra vài cảm nhận này.

Trước hết, thơ Trần Kiêu Bạt rất có hồn. Sở dĩ tôi nói vậy vì nhiều tác giả ngày nay làm thơ dường như không cần có hồn, mà cứ viết những chữ những câu khơi khơi như một người mộng du không cần biết mình muốn viết gì, nói gì, để rồi đuợc xếp vào loại thơ mới, hoặc thơ cách tân và gì gì nữa..., vân vân... và vân vân...

Trong một bài thơ Trần Kiêu Bạt làm vào tháng 2 năm 1975, “Đêm Ở Gia Định Thành", tác giả đã nói lên được cái tâm cảm của người trai trẻ giữa thời loạn, dù nó không phải là một thứ kiếm cung ngang tàn oai phong ra giúp nước cứu đời nhưng tác giả can đảm tự nhận ra mình còn thua xa người xưa nhiều điều trong buổi loạn ly. Chính cái nét bộc trực đầy can đảm ấy của Thần Kiêu Bạt trong một đêm cận Tết Ất Mão, khi ngồi ngẫm nghĩ lại kiếp làm trai của mình và cuộc chinh chiến đang bừng bừng khói lửa, làm người đọc cảm được nỗi niềm của chinh nhân mà bồi hồi, cảm thông cho tuổi trẻ giữa buổi đất nước đang trong buổi nhiễu nhương. Và tác giả đã mang cái hồn của mình qua những ý thơ và len lén thấm nhập vào trái tim người đọc:

Với ý tưởng cuộc đời dù dâu bể nhưng “lòng những tưởng chuyện rong chơi” cũng là một nhân sinh quan mới của tác giả mà cũng là của nhiều chàng trai thời ly loạn những năm 1960-1970 ấy. Không phải vì họ không ý thức được trách nhiệm thanh niên thời loạn; trái lại họ còn mang trên vai nhiều gánh nặng hơn nhiều người khác kể cả cái chết trong lửa đạn chiến tranh mà họ là người đứng mũi chịu sào, Nhưng ở đây, Trần Kiêu Bạt có cái nghĩ suy rất thoáng về cuộc đời, để rồi một mình một bóng dưới trăng khuya mà nhận ra cái bất lực của mình giữa cảnh loạn ly này. Âu đó cũng là một ý tưởng không yếm thế chút nào, trái lại tự trách mình cũng chính là cách vào đời rất sôi nổi và hăng hái.

(*) ý thơ cổ

(Đêm Ở Gia Định Thành đêm cận Tết Ất Mão trên Nghinh Phong Các của Hà Thúc Sinh: 2/75)

Làm thơ muốn hay, thi sĩ phải rung cảm thật thì thơ mới hay. Muốn rung cảm thật, không thi sĩ nào mà không có tâm hồn lãng mạn. Lãng mạn trong tình yêu và cả trong cuộc sống. Bởi nguồn hứng khởi từ những câu thơ hay thường phát xuất từ những tình cảm của con người. Anh ưa lý luận, không cách gì anh làm thơ hay nổi. Đời sống vào thời nào cũng phải có mơ mộng và trong các thứ mơ mộng ấy, theo J, Guyau, “có thơ là tao nhã hơn hết” (Et parmi les rêves, le plus beau est la poésie). Đời sống không có mộng tưởng, đời sống sẽ khô cằn, làm thơ mà không ưa mộng tưởng, thơ sẽ chết khi chưa in lên trang giấy. Trong bài thơ “Phải Người Là Mộng Tình Tôi”, Trần Kiêu Bạt, không ra ngoài những mộng tưởng ấy:

(Phải Người Là Mộng Tình Tôi)

“Có thương xin gởi chút màu nhớ nhau...”, quả là tuyệt diệu, nhất là nhóm chữ “chút màu nhớ nhau”, ít ai dùng nổi. Ở bài thơ khác, tác giả cũng dùng chữ “một chút gọi mời” rất dễ thương và trữ tình:

(Trên Đường Về Nhà Đỗ Kim Hương)

Ở bài thơ “Người Đi Là Chết Cả Hồn Tôi”, Trần Kiêu Bạt cũng dùng chữ “chút” rất điệu nghệ như vậy:

(Người Đi Là Chết Cả Hồn Tôi)

Cái chất lãng mạn trong bốn câu thơ vừa trích là mở đầu cho bài thơ gồm năm đoạn man mác nỗi buồn khi người yêu chia xa. Cái lãng mạn đó nó làm cho những người trong cuộc buồn đã đành, mà nó còn làm ray rứt con tim người đọc nữa khi họ chợt nhớ về một lần nào lâu lắm rồi mình cũng chia tay cuộc tình để rồi “mỗi người này đã mỗi đời riêng”

(Người Đi Là Chết Cả Hồn Tôi)

Thêm một bài biệt ly nữa, miên man nỗi buồn rất dễ thương của thi sĩ:

Trần Kiêu Bạt còn có những vần thơ chan chứa nỗi niềm về một bóng hình người cũ qua những bài như “Ngày Giã Từ Cần Thơ”, “Mưa”, “Tình Thầm”, “Lời Buồn Xuân”... nhưng có lẽ bài thơ ông viết về Mẹ, “Dáng Mẹ Hoàng Hôn”, dù ngắn nhưng vô cùng cảm động:

(Dáng Mẹ Hoàng Hôn, ngày 18/9/1974)

Làm thơ viết văn, xưa nay, thật ra, không cần làm cho nhiều, miễn sao thơ văn ấy mang đến cho người đọc cái cảm khi đọc, cái hay khi thưởng lãm và muốn được vậy thơ văn phải có thần hồn. Thơ Trần Kiêu Bạt có được cái thần sắc ấy. Vả lại, đối với Trần Kiêu Bạt, ngày nay và cả sau này, dù có bao nhiêu lời khen, hoặc tiếng chế, tất thảy đều vô nghĩa đối với ông, bởi lẽ ông không còn cần những lời khen chê ấy nữa. Thế nhưng, phải công bằng mà nhận ra rằng nếu ai muốn lược ghi về những người làm thơ viết văn nơi cái đất phù sa vùng sông nước Cửu Long mà không nhớ ghi tên nhà thơ Trần Kiêu Bạt quả là một thiếu sót lớn vô cùng!

Lấp Vò, ngày 19-02-2009