Au Lecteur
La sottise, l'erreur, le péché, la lésine,
Occupent nos esprits et travaillent nos corps,
Et nous alimentons nos aimables remords,
Comme les mendiants nourrissent leur vermine.
Nos péchés sont têtus, nos repentirs sont lâches;
Nous nous faisons payer grassement nos aveux,
Et nous rentrons gaiement dans le chemin bourbeux,
Croyant par de vils pleurs laver toutes nos taches.
Sur l'oreiller du mal c'est Satan Trismégiste
Qui berce longuement notre esprit enchanté,
Et le riche métal de notre volonté
Est tout vaporisé par ce savant chimiste.
C'est le Diable qui tient les fils qui nous remuent!
Aux objets répugnants nous trouvons des appas;
Chaque jour vers l'Enfer nous descendons d'un pas,
Sans horreur, à travers des ténèbres qui puent.
Ainsi qu'un débauché pauvre qui baise et mange
Le sein martyrisé d'une antique catin,
Nous volons au passage un plaisir clandestin
Que nous pressons bien fort comme une vieille orange.
Serré, fourmillant, comme un million d'helminthes,
Dans nos cerveaux ribote un peuple de Démons,
Et, quand nous respirons, la Mort dans nos poumons
Descend, fleuve invisible, avec de sourdes plaintes.
Si le viol, le poison, le poignard, l'incendie,
N'ont pas encor brodé de leurs plaisants dessins
Le canevas banal de nos piteux destins,
C'est que notre âme, hélas! n'est pas assez hardie.
Mais parmi les chacals, les panthères, les lices,
Les singes, les scorpions, les vautours, les serpents,
Les monstres glapissants, hurlants, grognants, rampants,
Dans la ménagerie infâme de nos vices,
II en est un plus laid, plus méchant, plus immonde!
Quoiqu'il ne pousse ni grands gestes ni grands cris,
Il ferait volontiers de la terre un débris
Et dans un bâillement avalerait le monde;
C'est l'Ennui! L'oeil chargé d'un pleur involontaire,
II rêve d'échafauds en fumant son houka.
Tu le connais, lecteur, ce monstre délicat,
— Hypocrite lecteur, — mon semblable, — mon frère!
Charles Baudelaire
Gởi Độc Giả
Tính ngu ngốc, sự sai lầm, tội lỗi, tính keo kiệt,
Chiếm lĩnh trí óc và đày đọa cơ thể chúng ta,
Và chúng ta dung dưỡng những nỗi ăn năn hối hận dễ thương của mình,
Giống như những người ăn xin nuôi dưỡng chí rận trên thân thể họ.
Tội lỗi của chúng ta cứng đầu, nỗi ăn năn của chúng ta hèn nhát;
Chúng ta đòi tiền thưởng hậu hĩnh cho những lời thú nhận của mình,
Và chúng ta vui vẻ trở lại con đường lầy lội,
Tưởng bằng những giọt nước mắt thấp hèn rửa sạch được mọi vết nhơ của mình.
Dựa trên gối của sự ác là Satan Trismegistus (Ba lần Vĩ đại)
Kẻ từ lâu đã ru ngủ tinh thần bị mê hoặc của chúng ta,
Và kim loại cao quý của ý chí của chúng ta
Tất cả đều bị nhà hóa học thông thái này biến thành mây khói.
Chính Quỷ Dữ là kẻ nắm giữ các dây chuyển động chúng ta!
Trước các vật đáng ghê tởm, chúng ta lại thấy điều quyến rũ;
Mỗi ngày hướng về Địa ngục, chúng ta đi xuống thêm một bước,
Không thấy kinh hoàng, đi qua những bóng tối thối tha.
Như một kẻ đồi truỵ nghèo nàn, hôn và ăn
Cái vú đầy thương tích của ả điếm già bệ rạc,
Đi thoáng qua chúng ta đánh cắp một thú vui vụng trộm
Mà chúng ta vắt mạnh như một quả cam héo khô.
Bó chặt cùng nhau, lúc nhúc, như một triệu con giun sán,
Trong bộ não chúng ta, một dân tộc Quỷ trụy lạc hoành hành ,
Và, khi ta thở, Thần Chết tràn xuống trong phổi chúng ta
Dòng sông vô hình, với những lời rên than âm ỉ.
Nếu tội hãm hiếp, đầu độc, mũi dao găm, gây hỏa hoạn,
Chưa thêu những hình dạng quyến rũ của chúng
Trên khung vải tầm thường vẽ số phận đáng thương của chúng ta,
Đó chỉ là vì tâm hồn của chúng ta, than ôi! không đủ gan lì bạo dạn.
Nhưng giữa loài lang sói, loài beo, loài chó cái ,
Loài khỉ, bọ cạp, kền kền, rắn rít,
Những quái vật rú, hú, gầm gừ, bò la lết,
Trong chuồng thú bỉ ổi chứa những thói hư tật xấu của chúng ta,
Có một thứ xấu xí hơn, ác độc hơn, bẩn thỉu hơn!
Mặc dù nó không làm những cử chỉ lớn lao hay hét la ầm ỉ,
Nó sẵn sàng biến trái đất thành đống điêu tàn đổ nát
Và trong một cái ngáp thôi sẽ nuốt trọn thế giới loài người;
Nó là nỗi Chán Chường! Đôi mắt ngấn đầy giọt lệ vô tình,
Miệng hút thuốc cày, nó mơ về đoạn đầu đài, hành hình treo cổ.
Bạn biết nó mà, hỡi bạn đọc, con quái vật mỏng manh này,
– Bạn đọc giả hình! – Người đồng điệu – người anh em của tôi!
(Hồ Văn Hiền dịch)
Về tác giả:
Thi sĩ Charles Baudelaire [1821-1867]
Nhân ngày 11 tháng 9, kỷ niệm 21 năm biến cố 9/11 làm chấn động thế giới, cũng như trong cảnh hỗn loạn chính trị, kinh tế và chiến tranh đang xảy ra trên thế giới hiện nay, thiết tưởng cũng là lúc chúng ta nên tìm đọc lại “Les fleurs du mal” của Baudelaire.
Charles Baudelaire, tên đầy đủ là Charles-Pierre Baudelaire, (sinh ngày 9 tháng 4 năm 1821, Paris, Pháp, mất ngày 31 tháng 8 năm 1867, Paris), nhà thơ, dịch giả và nhà phê bình văn học và nghệ thuật người Pháp phần lớn được biết đến qua tập thơ “Les Fleurs du mal” (1857; Những bông hoa của sự ác), có lẽ là tập thơ quan trọng và có ảnh hưởng nhất được xuất bản ở châu Âu vào thế kỷ 19. Tương tự như vậy, Petits poèmes en prose (1868; “Những bài thơ nhỏ văn xuôi”) của ông là thử nghiệm ban đầu thành công và sáng tạo nhất trong thơ văn xuôi thời bấy giờ.
Les Fleurs du mal (1861), bao gồm 126 bài thơ được sắp xếp thành sáu phần với độ dài khác nhau. Baudelaire luôn nhấn mạnh rằng tuyển tập không phải là một tuyển tập (album) đơn giản mà có “phần mở đầu và phần kết thúc”, mỗi bài thơ chỉ bộc lộ ý nghĩa đầy đủ khi được đọc trong mối quan hệ với những bài khác trong “khuôn khổ đặc biệt” mà nó được đặt vào. Bài thơ mở đầu trên đây cho thấy rõ rằng mối quan tâm của Baudelaire là về thân phận khó khăn chung của con người mà thân phận của chính ông là tiêu biểu. Bộ sưu tập có thể được đọc tốt nhất dưới ánh sáng của bài thơ kết luận, “Le Voyage,” (Cuộc du hành) như một cuộc hành trình xuyên qua bản thân và xã hội để tìm kiếm một sự thỏa mãn không thể nào có được và luôn luôn sẽ lẫn tránh kẻ du hành. (Theo Encyclopedia Britannica).
Trong bản dịch này, “chán chường” được dùng để dịch từ “ennui” có nghĩa cảm giác vô cảm, ơ thờ, buốn chán (apathy, lethargy, boredom) mà Baudelaire còn mượn từ Anh ngữ là “spleen” để diễn tả cũng ý niệm về tình trạng trầm cảm tận cùng này. (Trong tiếng Anh spleen hay "lá lách", có liên quan đến thuyết của Hippocrates về sự thay đổi tâm trạng bắt nguồn từ các dịch (humors) của cơ thể. Theo Hippocrates, lá lách của con người bài tiết một chất lỏng được gọi là mật đen/black bile, nếu được sản xuất quá mức, chất này gây ra tâm trạng u sầu hay menlancholy [melan=đen, choly=mật]).
Theo Baudelaire trong bài thơ này, con người bị cám dỗ vào các tội ác như hiếp dâm, đầu độc, giết người, đốt nhà… nhưng không dám làm là vì con người còn nhát; và trong mọi thứ dẫn chúng ta vào vòng cám dỗ, ghê gớm nhất là sự chán chường (ennui). Có thể nào qua hai ba năm bị cách ly vì Covid, cùng với khó khăn kinh tế, tác dụng của một cơn bệnh kéo dài mà chúng ta chưa thấu hiểu, ảnh hưởng của sự chán chường đã đưa chúng ta vào những tệ nạn xã hội đang gia tăng hiện nay chăng, với những tai họa đau lòng như cuộc thảm sát trẻ em gần đây tại Thái Lan. Trong khi đó , các nhà lãnh đạo già nua bị “chán chường” gậm nhắm đang đưa thế giới và các cuộc phiêu lưu chiến tranh “sẵn sàng biến trái đất thành đống điêu tàn đổ nát, Và trong một cái ngáp thôi sẽ nuốt trọn thế giới loài người”?
BS Hồ Văn Hiền
(12/10/2022)