Loạt bài viết nhằm tưởng nhớ đến người anh hùng Đoàn Xuân Trinh, người con ưu tú của dòng họ Đoàn, Đông Yên, Quảng Nam vị quốc vong thân. Mật thám Pháp tra tấn Ngài đến chết tại Lao xá Hội An năm 1930. Ngài là động lực khiến chúng tôi đeo đuổi việc giải mã di sản tiền nhân này. Bài viết thay cho nén hương của người ly khách.
Thế nào là di sản nhân loại? Di sản nhân loại là di sản về minh triết giúp thế giới loài người trở nên tốt đẹp hơn, loài người có một xã hội tốt đẹp hơn. Tôn giáo, các tác phẩm của các triết gia, các phát minh về khoa học kỹ thuật có ảnh hưởng đến văn minh nhân loại một cách bền vững.
Bài thứ hai
BàiChòi Thuận Quảng - Thủ pháp Thiết kế một cỗ bài. Bộ BÀI TÂY, Bộ Bài TÀU, Bộ BÀI TA
Một khi khảo sát BàiChòi mà chúng ta bỏ quên hay không biểt gì về thủ pháp xây dựng thì chúng ta có thể không làm sao thấy được sự tài hoa của tiền nhân mình bởi hiện nay có hai thứ bài. Một là thứ dùng để giải trí và hai là thứ bài dùng để cấp cho các con bạc “ăn thua“ sát ván trên tài sản mà họ có.
Mọi công trình đều khởi đi từ ý tưởng, tiếp đến là các bước phác họa trước khi bắt tay thực hiện công trình. Gian nan. Xưa nay chỉ có sự sao chép của người là nhanh nhất, thế nhưng sản phẩm ra đời cũng khá tệ hại. Của giả!. (!*)
Chúng tôi tin rằng từ sự thiếu hiểu biết này, người biên khảo về BàiChòi sẽ đi đến các kết luận đầy sai trái, tiền nhân ta sẽ buồn lòng, nếu như quý Ngài ngồi dậy.
I- Thủ pháp xây dựng một bộ bài chung chung
Nếu "Ai đó" muốn tạo ra một bộ bài cho các con bạc, tức “bộ bàibạc” thì họ phải theo hai hướng chính. Một là hên xui may rủi. Đó là cách chơi “TỚI”. Tới có nghĩa là hết các lá bài rác trên tay. Lá rác là lá bài đơn lẻ, không bắt cặp hay ghép thành bộ ba, bộ bốn liền lạc. Hai là đấu trí. Đấu trí phải dựa trên sự phức tạp của cổ bài. Đó là phép chơi Cạ, So để chọn lựa hướng mà mình được ăn tiền nhiều nhất. Theo thủ pháp thông thường, để tăng sự so cạ thì cần phải có sự lặp lại x4. Mọi ý đồ sáng tạo bộ bàiBạc đều dựa trên ý tưởng lặp lại. Zx4 sẽ sinh ra một cỗ bài hay bộ bài. “x” là dấu nhân. Z là một tuyến hay pho. Zx4 là hướng xây dựng bắt buộc. Nay ta có các thuật ngữ. Z là một pho, một set. Trong một pho có nhiều “con bài khác nhau“ về thang giá trị. Các lá bài có thể bị cắt nhỏ thành các tuyến. Tuyến là tập hợp tối thiểu. Tuyến liệt kê tên gọi lá bài. Vậy nhiều tuyến hợp thành một bộ đơn (set, trong Anh ngữ). Nhiều bộ đơn tạo thành cổ bài, hay bộ bài. Yếu tố x4, do từ việc So & Cạ, sẽ là các thủ pháp thường xuyên của các tay bài nhà nghề. So là sắp xếp. Cạ là chọn lựa cách sắp xếp sao cho tay bài mình đang có tối ưu theo quy ước của người chơi ngồi trong chiếu bạc quy định. Cổ bài lúc này phải có 4 lá bài giống nhau. Bốn này xuất hiện hoặc do từ sự lặp lại hoặc do từ bốn màu sắc khác nhau. Ba là, xây dựng trên yếu tố “đè“ tức là yếu tố “>, <”; lá lớn hơn đè lá nhỏ. Vậy các lá bài phải ghi chỉ số lớn nhỏ khác nhau. Giá trị lớn đè giá trị nhỏ, nhằm mục đích tranh quyền phát bài và tính điểm coupon, điểm “chung chi” sau mỗi ván bài. Thoạt đầu cho các lá bài mang giá trị coupon khác nhau theo hàng đơn vị 1, 2,... 9, & rồi sang các hàng, hàng lớn hơn đơn vị. Muốn có bước nhảy “vọt” thì lập thêm các lá bài mang cấp số 100, 1000, 10. 000 cho “dữ dội”. Hết tiền. Tan sòng. Chiếu bạc tàn. Mai gom tiền chơi tiếp. Nhiều giải pháp “So & Cạ” được hình thành do sự liền lạc hay do sự giống nhau từ thiết kế x4. Càng có sự giống nhau, sự liền lạc càng dài thì sự ăn thua càng đậm. Chính đây là yếu tố làm cho con bạc ”tự sướng” về cái thông minh hay liều lĩnh của mình trước các con bạc, khi họ tính toán và ra quyết định ngay và thắng cuộc. Thứ tư là yếu tố tùy nghi quy ước giá trị “chung chi“ trước khi chơi.
Yếu tố này xảy ra từ sự So cạ.
Các bộ bài xây dựng trên nền tảng như thế gọi là M-card (Money-cards) - Bộ Bài nhằm sát phạt bộ bàibạc
II- Các bộ bài thuộc hệ M-card (Money-cards)
II-1 Bộ bài Phương Tây hay còn gọi là Bộ Bài Tây
Thế giới Phương Tây xây dựng một bộ bài trên nền lý trí. Và vào đầu thế kỷ XV là họ đã có một bộ bài đẹp, tiền thân của bộ bài Xì ách như hiện nay. Đến gần cuối thế kỷ XVII, năm 1680 thì họ hoàn chỉnh cả hình thức lẫn nội dung.
Câu chào đầu môi của phần đông của người Phương Tây là “Một ngày đẹp trời”. Chính thời tiết tạo nên câu chào “Good morning” hay “Bonjour”. Nó đã ảnh hưởng mạnh mẽ trên đời sống thường ngày của họ. Một bộ bài được xây dựng trên nền tảng này. Họ hài lòng vì đã tạo được quyển LỊCH DƯƠNG bất tử có từ thời La mã và nay chỉ thêm vài cải tiến nhỏ và cả thế giới dùng. Rằng một năm có 12 tháng và 52 tuần, 365 ngày cứ bốn năm có một năm nhuận là một sự kỳ vĩ. Một bộ bài nay phải xây dựng làm sao cho chứa được đầy đủ các ý tưởng ấy đâu dễ. Vậy mà Họ đã làm được qua bộ Bài TÂY. Tài tình. Do năm có 4 mùa, bộ bài cần bốn pho. Một bộ bài không thể quá nhiều con bài trên tay. Thế nên, yếu tố 52 lá bài được chọn. 52=4x13. Bốn tuyến là bốn mùa xuân hạ thu đông, là Cơ Rô Chuồn Bích như ta đã thấy. Có 13 con bài trên mỗi tuyến. Tách 13=12 (tháng) +1. Đây là lá bài đặc biệt mang hình biểu trưng, lá ÁCH, tức lá Xì /Ace, chỉ yếu tố chênh lệch một ngày khi thiết kế lịch. Tháng có tháng thiếu, tháng đủ. Năm có năm nhuần. A (1), 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 + ba lá lớn hơn 10. Với ba lá bài lớn hơn 10, họ đã vẽ hình mặt người cho ba nhân vật này Lính J/ jack, bà Hoàng Hậu Q/ Queen, nhà vua K/ King. Trừ lá khởi đầu lá lớn nhất là A (Ace) là con số 1, hiểu ngầm, lớn nhất, còn 9 lá bài kia mang số đếm. Cộng các nút trên 13 bài trong tuyến là A/=1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, J/=11, Q/=12, K/=13 thì ta được 91 nút trong mỗi tuyến. 4 tuyến, 91x4= 364, thiếu một ngày cho năm dương lịch bình thường. Họ bèn lập thêm lá bài tùy nghi gọi là JOKER. Lá bài thêm vào này được dùng trong vài trường hợp đặc biệt, trong đó có dự phòng khi bộ bài này bị mất một quân bài. Bài này được tính là 1 điểm. Điều này chỉ rằng nó có giá trị lớn nhất trong bộ bài khi nó xuất hiện. Chỉ có A, lá ách mới có giá trị “một” mà thôi. Chưa hết, thời tiết có ngày và đêm. Đỏ là ban ngày, mặt trời. Đen là ban đêm, mặt trăng. Đôi khi họ cho 2 Jocker, hình vẽ tùy nghi, có khi là cô gái, có khi anh hề… họ tự do để thể hiện lá bài đó. Và bộ bài nguyên thủy có đến 54 lá bài với nhiều cách chơi đặc sắc*.
Bộ Bài TÂY có 12 hình người phân đều cho bốn tuyến, có bốn lá bài K, Q. J tức 4J, 4Q, 4K. Khi xuất hiện bộ bài này được cả Âu châu ưa chuộng. Hoàng gia Pháp phát triển, thuê họa sĩ vẽ lại trên nền cũ. "Ai đó" chọn các nhân vật chính diện và phản diện trong lịch sử thế giới Phương Tây, thế giới La Hy và chính ngay trong các vương triều đương đại. Họa sĩ giấu mình đầy ẩn ý khi thể hiện 12 nhân vật lịch sử. Và người đời sau tiếp tục phỏng đoán và gán ghép “họ là những ai”. Bộ Bài TÂY thật sự đã gây ra một sự thú vị và một cơn sốt về bài bạc.
Vậy Bộ Bài Tây được xây dựng, trước hết vì nhu cầu giải trí trong giới quý tộc, sau tính cách bài bạc sát phạt dần dần áp đảo. Tuy vậy phải có nhu cầu và cơ duyên đến tay người tài hoa thì từ câu đầu môi “Good morning“ mà bộ Bài TÂY được định dạng. Nay không còn mấy ai nhớ ý nghĩa trên. Nay, Đánh bài là chính.
Việc xây dựng một bộ bài của Phương Tây trên nền tảng khôn dại nay qua đó cũng có thể làm cho "Ai đó" học được đôi điều khôn dại. Lá bài hình người này là ai? Ông đó dại khôn như thế nào? Di sản mà ông ta đã dể lại cho đồng bào ông?. Một ý tưởng không tệ.
Qua bộ bài này ta không thấy yếu tố TRÙNG. Thế nên nó không là bộ bài tới. Các thuật ngữ trùng nhau. “Tuyến” trùng với “pho‘, và với “Cỗ bài”. Tính rủi may, ngẫu nhiên chỉ ở việc phân phối lá bài, nếu như người chia bài không gian lận. Nó là thứ bài bạc cấp cao cả về hình thức lẫn nội dung. Đầy lôi cuốn nó hiện diện trên khắp thế giới này và thế giới văn minh La Hy được “ ăn theo“.
Và Ta và Tàu thì sao?
Lẽ nào dân tộc này lại thua. Người Lạc Việt đi sau tinh tế hơn tuy rằng họ có bộ bài không đẹp, không mấy phổ cập. Tại sao như thế? Người Lạc Việt đã thúc đẩy xã hội loài người học điều khôn dại một cách tích cực hơn bộ Bài TÂY nhiều. Hẹn gặp ở phần sau.
II-2 Bộ bài Tàu. Bộ bài gốc Mã Điếu, đời Minh
Sắc dân Tàu, dân Lạc Việt ta đâu xa lạ gì. Câu chào hỏi hàng ngày của họ là “nị xực phàn?/QĐ“ hay Nǐ chīle ma? /BK, “Nị đã ĂN chưa?”.
Anh đã ăn chưa? Được Ăn no là nhu cầu và là ước mơ của sắc dân này, vì thế mà hình tượng ông Phật Mập đi theo họ đến cả các nơi đã cho họ dung thân. Ăn là từ có nhiều nghĩa, nhiều lớp qua thời gian. Trong các thú ăn với họ thì Ăn Bạc là sung sướng nhất của đời người. Chính vì lẽ đó mà tất cả các bộ bài của Tàu đều xây dựng từ nhu cầu sát phạt. ĂN THUA. Dân Tàu nổi tiếng xưa nay là dân ham cờ bạc. Họ có nhiều thứ chơi từ tiên đoán thời tiết, đến việc xin xăm, đố chữ. Họ xây dựng một bộ bài giấy cho dân họ chơi. Bộ bài hoàn chình là bộ bài Mã Điếu xuất hiện thời Minh và cả nước say mê nó. Nhờ họ đã xây dựng một bộ bài mang tính sát phạt là chính. Nó cần gọn nhẹ và phù hợp với con bạc vì dễ “lận lưng”, cũng như phù hợp với kỹ thuật ấn loát và và nền sản xuất giấy đương thời. Dạng thẻ như hình lá xăm tre tại đền chùa của họ là dạng thức tối ưu.
Tư tưởng thiết kế là Tiền. Cái gì có liên quan đến tiền là được vẽ lại trên lá bài để con bạc dễ dàng hình dung. TIỀN và TIỀN – Ăn và Ăn. Hai tuyến Văn Sách liên quan đến Tiền. Văn là tiền xu và Sách là xách, là xâu tiền. Một sợi lạt tre, một sợi mây đủ để xâu các xu, các đồng tiền kim loại lại với nhau qua cái lỗ tròn hay vuông ở giữa. Tiền muôn bạc vạn. Tuyến Vạn được hình thành. Cần một chút thư giản giảm stress trong khi hồi hộp chờ địch thủ so cạ các lá bài, tiền nhân họ đã nhanh trí vẽ mươi nhân vật Thủy Hử, và xếp vào pho Vạn. Thủy Hử là danh tác. Các nhân vật bị Triều đình áp bức. Chống lại rồi tự tan. Bí ẩn!. Họ không hiểu tại sao. Bí ẩn như khi chờ kết quả thắng thua. Hảo Hán!. Vạn là đơn vị tiền tệ 10. 000. Ban đầu bộ bài Mã Điếu có đến hai tuyến Vạn. Vạn và Thập vạn. Nên bộ bài Mã Điếu có lá bài vạn vạn. Lá bài này dành cho Tống Giang. Thấp hơn là Võ Tòng, lá bài thiên vạn. Võ Tòng quậy tưng trong truyện Thủy Hử. Nay, thấy trong tay mình có lá Thiên Vạn Võ Tòng là đủ sướng rên như Tây Môn Khánh ôm Kim Liên. Có chút tiền. Có chút dâm khi bài bạc âu cũng là cái thú của người Tàu. Đó là lý do họ chọn hình người là nhân vật Thủy Hử. Thật có, hư cấu có. Thủy Hử có đến 108 nhân vật. Họ dùng đâu hết. Chọn lấy 20. Bộ bài thiết kế có 4 tuyến, giới biên khảo người Việt gọi tuyến là PHO (!!!*). Lặp lại bốn lần cùng màu nhằm tăng độ Cao thấp. Do có sự lặp lại nên yếu tố TỚI, ghép cặp, hết rác trước là thắng.
Sự sát phạt xảy ra theo hai hướng chính. Một là hên xui may rủi. Đó là cách chơi “TỚI”, có nghĩa là hết các lá bài rác trên tay. Hai là đấu trí. Bộ bài Mã Điếu dưới đây có sự phức tạp đầy đủ như đã đề cập ở trên. Cổ bài bộ bài Mã Điếu lúc này đã có nhiều lá bài có 4 lá giống nhau. Nhiều giải pháp “So & Cạ” phát sinh. Độ khó khi quyết đoán thắng thua gia tăng, càng kích thích các con bạc. So Cạ là sắp xếp theo sự liền lạc theo quy ước của từng bộ bài. Ví dụ: nhóm ba con bài, nhóm bốn con bài và nhóm toàn tay bài. Cạ khi Bạn Ta tính hơn thiệt nếu sắp xếp liền lạc.
Vậy, sự thiết kế bộ bài bộ bài Mã Điếu cũng không khác thiên hạ, Thoạt đầu cho các lá bài mang giá trị coupon khác nhau, 1, 2,... 9 rồi sang hàng lớn hơn đơn vị. Tuy nhiên nhiều lá bài quá thì càng thêm rối. Chính vì thế mà bài bộ bài Mã Điếu của Tàu thời Minh mang cấp số zero, 10, 100, 1000, 10. 000. như đã nói bên trên.
Thực chất của bộ Bài TÀU này là bài bạc.
Mã là gì? và Điếu là gì? Mã tức trù mã (phỉnh/coupon), điếu là có ý giành lấy. Rõ ràng ý tưởng hơn thua, đã khá rõ, nên khi ngồi sòng, tay chơi phải hiểu ý của Mã điếu là "lấy ngựa lớn thắng ngựa nhỏ.”
Bộ bài bộ bài Mã Điếu, cha đẻ loại bài giấy hiện nay của Tàu.
Bộ Bài TÀU này là bộ bài cấp cho giới bài bạc, thế nên, giá trị lớn nhỏ khác nhau trên từng lá bài. Sự cách biệt quá lớn là một đặc trưng của bài Tàu. Coupon tính hàng đơn vị 1, 2,... 9, sang hàng lớn hơn thì có lá bài có cấp số 10, 100, 1000 10. 000, đặc biệt có lá bài mang cấp số Zero. Đây là lá bài lớn nhất trong pho Văn. Lá bài có cấp số Zero được gọi là lá bài Hoa. Kon P'ai MÃ ĐIẾU đều có pho Văn nên lá bài Hoa tồn tại. Tại pho này số nhỏ đè số lớn Nhất văn> nhị văn…. > cửu văn. Tàu xếp các lá bài lớn hơn đơn vị này, nếu trên tay có cùng ba lá như vậy gọi là Ba lá bài của cập “YÊU”. Có nhiều Cặp yêu mang tên khác nhau, nhưng nó đều là kết cấu của “ bộ ba” mà mỗi lá bài đều lớn hơn hàng đơn vị. Thủ pháp chung là sự lặp lại x4 được xử dụng một cách nhất quán. Đó là loại money card. M-card rất đặc trưng nơi bộ bài Tàu như từ Mã điếu, đến Kon P'ai, Đông Quan Pai -Kwan Pai, tứ sắc, … Bộ bài Mã điếu như bạn thấy bộ bài bên trên.
Hình dạng bộ bài Mã Điếu đời Minh thiếu hai lá. Bộ bài này do người Mỹ J. P. Cowles sưu tập được vào năm 1887 nay có thể còn tại Brooklyn Museum,
Từ trên xuống:
1- Pho Thập Vạn gồm các lá bài có chỉ số coupon lớn hơn hàng đơn vị. Nó có giá trị từ chục vạn trở lên. Pho này, nay đã bỏ và chuyển sang Đông Quan Pai -Kwan Pai nay chỉ còn ba pho.
2- Pho Vạn, gồm các lá bài có chỉ số coupon có giá trị đơn vị từ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, đến 9 vạn. Pho Vạn vẽ hình mặt người. Người Tàu chọn các nhân vật trong bộ kỳ thư Thủy Hử. Thường lá thiên vạn là Tống Giang và Bách vạn là Võ Tòng, nếu cần đẩy thêm lá bài Vạn vạn thì Vạn vạn là Tống giang, và Thiên vạn là Võ Tòng v.v. đại để như thế.
3- Pho Sách? Sách là xâu tiền. Ngày xưa Tàu còn dùng tiền đúc bằng đồng, bằng kẽm, giữa có lỗ vuông để có thể dùng dây mây xỏ thành xâu. Giá trị coupon là 1 xâu, 2 xâu, 3 xâu... mà âm Việt gọi là nhất sách, nhì sách, vv...
4- Pho Văn. Văn là tiền xu. Ngược với ba pho bên trên, trong pho Văn, lá bài nào có số đếm nhỏ nhất thì có giá trị coupon cao hơn lá bài có số thứ tự lớn hơn; ví dụ: lá nhì văn > tam văn. Và lá bài lớn nhất trong pho Văn là lá bài HOA, tức là lá bài có giá trị " không", tức zero đơn vị. Trong pho này, số coupon dành cho nó do người chơi quy ước. Đặc biệt trong bộ bài tàu có các cặp ba có chỉ số Coupon cao hơn đơn vị là có các tên riêng
Một Chút thư giãn với bộ Bài TÀU, bộ bài Mã Điếu
18 nhân vật mang hình mặt người, họ là ai?
Trong bốn mươi lá chia làm bốn pho Thập, Vạn, Sách, Văn. Chỉ có pho thập và vạn có hình mặt người mà thôi. Tất cả đều dùng nhân vật trong truyện Thủy Hử.
Quân Thập (hàng trên cùng)
gồm 11 lá: Tôn vạn vạn quan, Thiên vạn, Vạn vạn, thêm 8 lá từ Cửu thập tới Nhị thập. Cửu thập vạn quan vẽ Hoạt Diêm La Nguyễn Tiểu Thất, Bát thập vạn quan vẽ Mỹ nhiệm công Chu Đồng, Thất thập vạn quan vẽ Bệnh uất Trì Tôn Lập, Lục thập vạn quan vẽ Song tiên Hô Diên Chước, Ngũ thập vạn quan vẽ Hoa hòa thượng Lỗ Trí Thâm, Tứ thập vạn quan vẽ Trại Quan Sách Dương Hùng, Tam thập vạn quan vẽ Thanh diện thú Dương Chí, Nhị thập vạn quan vẽ Hỗn giang long Lý Tuấn,
Quân Vạn (hàng dưới)
vẽ hình: Vạn vạn quan vẽ Hô bảo nghĩa Tống Giang, Thiên vạn quan vẽ Hành giả Võ Tòng, Bách vạn quan vẽ Đoản mệnh nhị lang Nguyễn Tiểu Ngũ, Ngũ vạn quan vẽ Hắc toàn phong Lý Quỳ, Tứ vạn quan vẽ Tiểu toàn phong Sài Tiến, Tam vạn quan vẽ Đại đao Quan Thắng, Nhị vạn quan vẽ Tiểu Lý Quảng Hoa Vinh, Nhất vạn quan vẽ Lãng tử Yến Thanh.
Vì thế nên lại gọi là Thủy Hử Diệp tử.
Quân Sách
gồm 9 lá, từ Tôn cửu sách tới Nhất sách
Quân Tiền
gồm 11 lá: Tôn không một văn, Bán văn tiền, thêm 9 lá từ Nhất tiền tới Cửu tiền. “ nguồn từ dịch giả Cao tự Thanh
“Bộ Bài TÀU bộ bài Mã Điếu thiết kế dựa trên phép chơi “Đè“ như đã nêu từ đầu bài viết, thủ pháp chung. Trong các quân bài trong bài Mã Điếu thì quân Thập lớn nhất, kế đó là quân Vạn, quân Sách, quân Tiền. Trong mỗi loại đều lấy lớn thắng nhỏ. Riêng quân Tiền là lấy nhỏ thắng lớn, Nhất tiền lớn hơn Nhị tiền. Trong 40 lá có các lá lớn hơn hàng đơn vị, đó 4 lá mang chữ Tôn. TônVạn vạn quan, TônCửu vạn quan, TônCửu sách, TônKhông tiền văn. Chúng có giá trị lớn nhất trong pho. Trong Pho quân Tiền, thì có hai lá TônKhông tiền văn, lá Bán văn tiền là lớn nhất. ” theo dịch giả Cao tự Thanh.
Cách chơi phức tạp tuy nhiên, cách chơi từa tựa binh xập xám cộng với kiểu đánh phé trong bài Tây. Có nhiều sự kết hợp “ba con“ đa dạng. Do bộ Bài TÀU, bộ bài Mã Điếu có bốn pho, sự kết hợp rất phức tạp, chính người Tàu cũng không biết cách chơi chính xác ra sao. Sau người Tàu sau này đã bỏ bớt một pho. Pho bị bỏ là pho Thập Vạn. Bộ Bài TÀU nay còn ba Pho. Chỉ còn pho Vạn, Sách và Văn. Nay họ gọi bài mới này bằng nhiều tên khác nhau, tùy theo cộng đồng các sắc dân địa phương của họ. Và có thể lối chơi “biến hóa” khiến bộ Bài TÀU Kon Pai' tồn tại trong các cộng đồng người Chinese tại các nước ĐNA?.
Như chúng ta đã gặp ở đầu bài viết, loại bàiBạc (Money game card) trong cách chơi luôn có sự “ chăm bẳm “ vào việc chung chi tiền, ăn thua sau mỗi ván bài.
Một khi tay bài có ba lá bài liền lạc trong cùng một Pho, thì Tàu gọi là THUẬN. Thuận cũng “đè”. Trong cùng một pho thì thuận lớn thắng thuận nhỏ và Thuận Vạn > thuận sách > thuận văn, nếu nó cùng số đếm.
Một khi tay bài có ba lá bài có cùng số đếm nhưng khác pho thì gọi là Báo. Báo cũng tính theo luật “đè“. Và Báo lớn hơn Thuận. Chỉ có trong pho văn tức pho tiền thì có BÁN BÁO, gồm hai lá bài Không tiền văn và Bán văn tiền.
Đặc biệt khi ba lá “Thiên vạn, Nhất sách, Nhất tiền“ hợp thành bộ ba, Tàu gọi là “Yêu báo”. Yêu báo nhỏ hơn Nhị báo (Nhị vạn, Nhị sách, Nhị tiền).
Ngoài ra ta còn gặp các thuật ngữ dùng để chỉ các “bộ ba lá” khác là Hùng, Giá, Thiên thông!!
Đến đây BạnTa đã biết sơ lược bài Tây và bài Tàu. Từ đâu có các lá bài như thế. Họ xây dựng trên nền tư tưởng nào? Ai nhân bản hơn ai? Có thể Bạn hiền đã thán phục người thiết kế bài Tây vì trí thông minh và bài Tàu kỹ thuật đấu trí “ăn thua“, và thuộc tính dọn nhà người bất chấp sự than khóc của vợ con. Ăn Bạc là thú trước đã, mặc ai sống chết. Một sắc dân đạp lên người khác chỉ vì mưu cầu MÃ ĐIẾU, phải “ăn”. Ăn đâu dễ. Con bạc cũng thót tim chờ đối thủ lật ngửa bài. Tiền nhân Họ giúp họ chút sống sót, giảm xì trét. Họ đã đưa hình tượng Võ Tòng vào lá bài chủ lực cùng với nhóm “đồng chí” trong truyện Thủy Hử. Cho dù ở trạng nguyên thủy hay dẫn xuất thì hình ảnh Võ Tòng với giá trị lớn nhất trong bộ bài Tàu là lá bài Thiên vạn luôn được giữ lại. Giữ Võ Tòng do vì uy dũng đả hổ, nhưng cũng hàm ý nhắc cho Con Bạc nhớ đến nhân vật Tây Môn Khánh ôm vợ người, nàng Phan Kim Liên xinh đẹp, bốc lửa ngày đêm hú hí. Đằng sau khi ăn bạc là trò ôm “Phan Kim Liên”. Xưa nay, tục ngữ có câu “Sang và hào phóng như người ăn bạc” mà! Lẽ nào chút minh triết Tàu là đây?
Bài Tây thiết kế từ “giải trí“ nay thành bài bạc và bài Tàu từ ban đầu đã mang ý tưởng “bài bạc”. và xen chút “hậu phương”.
***
Và Bộ Bài TA thì thiết kế trên nền tảng nào? Không chê vào đâu được. Bởi không giống người Phương Tây, cũng không hề giống Tàu. Đất nước này thủa ấy không có giấy, kỹ thuật in còn quá thô vậy mà trí khôn của tiền nhân ta đã phát huy tác dụng. Không có chữ quốc ngữ cho dân tộc mình vậy mà gởi vào đó ngàn lời minh triết. Thât là một hiện tượng kỳ ảo. Tài hoa vô cùng.
II-3 Bộ bài Ta
Bộ Bài Ta, sơ lược hệ tư tưởng.
Sắc dân Lạc Việt thì sao? Câu chào hỏi hàng ngày của họ là “Bạn khỏe không?” Câu chào hỏi này chỉ dấu rằng sự Bình yên, Ổn luôn là mối bận tâm hàng ngày của họ. “Bạn khỏe không?” là Bạn ổn không? Ngày nay người Việt tại Mỹ: ARE YOU OK? Lời Chào nhau rất đặc trưng này vẫn âm vang đến tận bên này bờ đại dương. Người Lạc Việt chỉ mong có thế. Đất nước này bị họa phương Bắc dằng dặc trong lịch sử lập quốc của mình. Tồn tại được trước ông Kẹ này đã lắm gian nan trong khi dòng Bách Việt ở phía nam nước Tần đã bị đồng hóa sạch. Họ nhắc nhở nhau. Ổn không? Bản thân OK? gia đình OK? tổ quốc OK?
Thế nào là OK? OK khi mà xã hội không còn nhếch nhác do những người đàn ông xấu xa này xuất hiện. OK khi không còn người phụ nữ Lạc Việt nào có hoàn cảnh đáng thương như thế này tồn tại trên đất nước mình. Tại sao lại như thế? Bài học xương máu là sự dại dột tự mình đội Hán mà ra. Ai làm cho thứ chữ Hán này như vòng kim cô siết trên đầu người dân Lạc Việt. Còn ai nữa? đó chính là nhà Vua, là một anh “TỬ” được kín đáo nhắc nhở. Đâu phải nghĩa tử là nghĩa tận. “Ngàn năm bia miệng” là một chân lý trường tồn. Công ra công. Tội ra tội. Cho dù ông là vua, tội xiềng đầu dân tộc này vào “hán” là một đại trọng tội. Tử là ai? Rằng cây kim trong bọc. Từ ý tưởng này, bộ Bài TA xây dựng trên tảng Ổn là chính do cơ duyên từ sự gởi gấm của Chúa HIỀN -Nguyễn Phúc Tần năm xưa. Thế nên mọi hình thức bài bạc, “bài bạc là bác thằng bần“, được bóc ra khỏi bộ Bài TA
Bộ Bài TA không hề có sự lặp lại x4, tức gấp 4 lần sau khi một tuyến được thành lập như các bộ Bài TÀU là một điều dễ hiểu. Chính điều này, làm thời gian buộc người chơi kết thúc một ván bài rất nhanh, rất gọn so chiếu bạc của cả hai bộ, bộ Bài TÂY và bộ Bài TÀU. Người Việt lắm việc cần phải làm.
Trong bộ Bài TA cách chơi hên xui may rủi, giải pháp “TỚI” được nghĩ đến.
Bạn Hiền nhìn lại cấu trúc bộ bài ta. Và nhẩm các tên gọi đặc trưng của nó. Mỗi lá bài là một nhân vật “hắc ám“, là một nỗi khổ đè nặng lên người phụ nữ Lạc Việt từ bao đời nay, mãi đến cuối thế kỷ XVII, họ mới bắt đầu lên tiếng.
Nay Bạn Ta thử lướt qua
Chú thích & chút tâm tình
!*
Xưa nay con đường biên khảo “dễ nhất” đối với nhiều người Việt “hời hợt“ là gom vội di sản tiền nhân ta vào cái giỏ văn hóa Hán tộc. Họ cố lùng sục trong cổ thư Tàu đã có “thứ có thể gọi là“ gần gần như thế, giông giống như thế” chưa. Nếu thấy hơi giống thì lấy đó làm hệ quy chiếu. Vô hình chung, lớp người Việt biên khảo nọ đã xem thường “trí năng” của tiền nhân. Nếu họ là người có bằng cấp, hay có chút danh tiếng thì lớp trẻ tin theo điều mà họ nói, thế hệ trước truyền sang thế hệ sau khiến lớp sau có vết hằn và văn hóa Việt không thoát được. Nay chúng ta làm thinh, ngán ngại đưa ra ánh sáng, do vì “lời thật mất lòng“, sợ đụng chạm, sợ phải bắt đầu, phải nổ lực học lại thì cháu con ta ắt gánh hậu quả.
!!*
Như thế thì ba lá bài tạo nên Bộ Yêu, Tàu gọi là YÊU BÁO, chỉ là một trường hợp đặc biệt trong cách chơi của người Tàu qua bộ Bài TÀU của họ. Nó là một bộ Ba gồm lá “Thiên vạn, Nhất sách, Nhất tiền”. Thế nên, mọi khẳng định “chắc cú” trong các bài biên khảo về BàiChòi khi sự kết hợp ba lá bài của bộ Bài TA là “Thái tử, Bạch huê, Âm ầm“ thành một bộ Yêu là điều THẬM BÁ LÁP. Trước đây do điều kiện sách vở và thời gian đàn anh tôi là Võ Phiến đã nhầm, nay các giáo sư tiến sĩ, các cổng thông tin của Bình định, Quảng Nam và của cả Bộ VH&TT cũng còn dùng thì chúng tôi thật tình “Bó toàn thân”.
!!!*
Trong phần viết về bộ Bài TÀU, laiquangnam dùng chữ pho nhằm theo lý luận đã có từ thời Võ Phiến. Pho này là tuyến của laiquangnam. Pho khi khảo sát bộ Bài TÀU và tuyến dùng khi khảo sát bộ Bài TA.
Sách tham khảo
1- Lịch sử lưu dân-Lục Đức Dương (người Tàu) viết vào năm 1997 - Cao Tự Thanh dịch - NXB TRẺ - 2001
2- Lịch sử cờ bạc - Qua Xuân Nguyên (người Tàu) - Cao Tự Thanh dịch - NXB TRẺ - 2001
3- Lịch sử lưu manh - Lục Đức Dương (người Tàu) viết vào năm 1995 - Cao Tự Thanh dịch - NXB TRẺ - 2001
4- Thích Đại Sán, Hải Ngoại Ký Sư, NXB KHXH 2015
5- Lê Quý Đôn - Phủ Biên tạp lục, bản pdf trên mạng
6- Lê Quý Đôn, Vân Đài Luận Ngữ, bản pdf trên mạng
7- Nguồn bài Tây từ internet.
8* các bài viết năm xưa trên Chim Việt Cành Nam & trên www.art2all.net về Bài Chòi.
Laiquangnam
Saigon, một ngày giữa tháng Ba, 2018, rất nản!
======o0o0o========
Kỳ tới, bài thứ ba về BàiChòi
Khảo sát toàn diện bộ Bài TA
Saigon, một ngày giữa tháng Ba, 2018, rất nản!
======o0o0o========
Kỳ tới, bài thứ ba về BàiChòi
Khảo sát toàn diện bộ Bài TA
“BàiChòi Thuận Quảng một di sản minh triết của dân tộc Việt Nam. Người Việt đã đóng góp vào kho tàng minh triết nhân loại với mục đích góp phần thúc đẩy nhân loại tiến về phía hạnh phúc bền vững”.
Laiquangnam tin rằng mình sẽ làm Bạn Ta hài lòng với điều đã phát biểu trên.